Toruński Oddział Stowarzyszenia Historyków Sztuki
Międzynarodowe Targi Gdańskie S.A w Gdańsku
zapraszają na
VIII Sesję Naukową
z cyklu Rzemiosło artystyczne i wzornictwo w Polsce
pt. DAWNA I NOWSZA BIŻUTERIA W POLSCE
14-15 marca 2007 roku
Gdańsk, ul. Beniowskiego 5 (Targi Gdańskie)
Konferencja wpisana do programu
14. Międzynarodowych Targów Bursztynu, Biżuterii i Kamieni Jubilerskich
AMBERIF.
PROGRAM
14 marca
godz. 14.00
Powitanie Uczestników i Gości (Gospodarze Targów AMBERIF, Prezes OT SHS)
- 1. Alicja Saar-Kozłowska, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Symbolika perły
- 2. Jacek A. Rochacki, Warszawa, Techniki zdobnicze na powierzchniach płaskich stosowane w starym złotnictwie
- 3. Ewa Letkiewicz, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Korona w Polsce i inne insygnia władzy. Stan i perspektywy badań
- 4. Barbara i Zygmunt Dolczewscy, Poznań, Średniowieczna biżuteria w zbiorach kórnickich
- Dyskusja
kawa/herbata
godz. 16.00
- 5. Jerzy Żmudziński, Zbiory Sztuki Wotywnej na Jasnej Górze w Częstochowie, Czy Anna Jagiellonka ufundowała koronę do obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej?
- 6. Magdalena Piwocka, Zamek Królewski na Wawelu, Ze studiów nad klejnotami królowej Bony
- 7. Karolina Wojteczek, Warszawa, Pierścienie z prywatnej kolekcji JZ - forma i symbolika
- 8. prof. Krzysztof M. Kowalski, Uniwersytet Gdański, Renesansowe sygnety z metalowymi typarami
- 9. Piotr Cieciura, Wyższa Szkoła Sztuki i Projektowania w Łodzi, Spinka góralska - turkmeński amulet?
- Dyskusja
(Obrady do godz. 18.30.)
15 marca
10. Małgorzata Szuman-Gorczyca, Muzeum Okręgowe w Koninie, Najstarsze wyroby z kolekcji biżuterii Muzeum Okręgowego w Koninie
11. Danuta Szewczyk-Prokurat, Muzeum Lubelskie w Lublinie, Zespół biżuterii na monstrancji ze Skarbca Archikatedry w Lublinie
12. Dariusz Nowacki, Zamek Królewski na Wawelu, Biżuteria z salonu Pani Czapskiej
13. prof. Anna Sieradzka, Uniwersytet Warszawski, "Brylanty tylko od męża!" Biżuteryjny savoir-vivre w 2. połowie XIX w. i na początku XX w.
Dyskusja
kawa/ herbata
godz. 12.00
- 14. Grażyna Stojak, Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej w Przemyślu, Biżuteria na starej fotografii - na przykładzie fotografii portretowej z przełomu XIX i XX wieku
- 15. Izabela Prokopczuk-Runowska, Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie, Biżuteria patriotyczna w zbiorach Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie
- 16. Dorota Zahel, Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej w Przemyślu, Biżuteria patriotyczna i pamiątkowa z okresu I wojny światowej w zbiorach Muzeum Narodowego Ziemi Przemyskiej
Przerwa obiadowa
Przerwa na zwiedzenie ekspozycji Targów AMBERIF.
godz. 15.00
- 17. Karolina Krzywicka, Muzeum Azji i Pacyfiku w Warszawie, Spółdzielnia ORNO
- 18. Renata Sobczak-Jaskulska, Muzeum Sztuk Użytkowych (Oddział Muzeum Narodowego) w Poznaniu, Projekty jubilerskie z archiwum Szulców
- 19. prof. Irena Huml, Warszawa, Poetyka projektów biżuterii i poezja Jolanty Ołdakowskiej-Ryby
- 20. Sławomir Fijałkowski, Gdynia, Ekstraspekcja - nowa metodologia projektowania (nie tylko biżuterii)
- Dyskusja
ok. godz. 16.30-17.00 Posumowanie, zakończenie konferencji.
Sekretariat konferencji:
Katarzyna Kluczwajd, Anna Frąckowska, 0-56 62 286 80, 0 696 469 225
dzialsztuki@wp.pl, shs@torun.pl, www.shs.torun.pl
Toruński Oddział Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Rynek Staromiejski 1, 87-100 Toruń
AMBERIF www.amberif.mtgsa.pl
VIII konferencja
z cyklu Rzemiosło artystyczne i wzornictwo w Polsce
pt. DAWNA I NOWSZA BIŻUTERIA W POLSCE
SPRAWOZDANIE
Dawna i nowsza biżuteria w Polsce to temat obszerny i różnorodny, co znalazło odbicie w programie ósmej konferencji z cyklu Rzemiosło artystyczne i wzornictwo w Polsce, a czwartej poświeconej klejnotom i dziełom jubilerskim. Zorganizował ją Toruński Oddział Stowarzyszenia Historyków Sztuki wespół z Międzynarodowymi Targami Gdańskimi, podczas Międzynarodowych targów bursztynu, kamieni jubilerskich i biżuterii AMBERIF. Ta toruńsko-gdańska współpraca skutecznie służy twórczej wymianie myśli i systematycznemu działaniu na rzecz poszerzania stanu wiedzy o dawnych i nowszych ozdobach, ich formach, symbolice, miejscu w historii kultury i obyczaju, technikach wykonania i projektowania.
Od kwestii ogólnych - symboliki perły w szerokim rozumieniu kulturowym, przeszliśmy do historii dawnych technik złotniczych, tematyki klejnotów o specjalnym znaczeniu - koron królewskich i insygniów władzy w Polsce, wreszcie - do prezentacji zabytków w porządku chronologicznym. W odniesieniu do zabytków nowożytnych dwa referaty dotyczyły pierścieni, dwa inne zaprezentowały niezwykle cenny materiał zabytkowy (m. in. monstrancja z Lublina, o czym dalej). Pojawiły się nawet wątki ...sensacyjno-obyczajowe, związane z kolekcją przekazaną na zamek wawelski. Kolejna grupa referatów traktowała o biżuterii patriotycznej, o firmach, twórcach i dziełach z XX w. Spotkanie zakończyły rozważania na temat nowej metodologii projektowania.
Obrady rozpoczęła Alicja Saar-Kozłowska, która zasygnalizowała zaledwie wybrane wątki z symboliki perły w kulturze chrześcijańskiej. Niegdyś perłami interesowano się szczególnie ze względu na ich niezwykle pochodzenie, zmienny blask oraz kulisty kształt. Jacek A. Rochacki, niestrudzony w swej pracy edukacyjnej omówił techniki pracy i narzędzia stosowane w dawnym złotnictwie do wykonywania zdobień na powierzchniach płaskich. Każdemu historykowi sztuki przyda się ta podstawowa dawka wiedzy o dawnych technikach zdobniczych. Konkretne zabytki koron królewskich i insygniów władzy w Polsce oraz dzisiejszy stan wiedzy na ich temat przedstawiła Ewa Letkiewicz, od lat prowadząca systematyczne badania nad ozdobami okresu nowożytnego.
Kolejną grupę tematów stanowiły prezentacje zespołów ozdób ze zbiorów muzealnych i - co szczególnie cenne - z kolekcji prywatnych. Barbara i Zygmunt Dolczewscy zajęli się średniowiecznymi ozdobami ze zbiorów Tytusa Działyńskiego w Kórniku. Wyjątkiem w tym zespole był referat Magdaleny Piwockiej, bowiem Autorka przedstawiła uwagi dotyczące klejnotów nie zachowanych do dziś, ale opisanych w inwentarzu królowej Bony - inwentarzu jednego z najbardziej znaczących skarbców północnej Europy tego czasu. Te uwagi to zaledwie fragment wniosków sformułowanych podczas kompleksowych badań tegoż spisu. Klejnoty stanowiły najcenniejszy dział w inwentarzu królowej, jednak nie jest dziś możliwe połączenie opisów ozdób z konkretnymi dziełami. Bona była właścicielką m. in. 273 pierścieni, 30 naszyjników, 128 klejnotów do naszywania etc., a nawet...kameryzowanych obróżek dla psów. Te precjoza z pewnością były nie tylko ozdobami, ale i przedmiotem tezauryzacji. Zabytkom ze zbiorów prywatnych poświecili uwagę: Karolina Wojteczek - mówiła o nowożytnych pierścieniach, do tej pory nieznanych szerszemu gronu historyków sztuki, a także Krzysztof M. Kowalski - omówił renesansowy typ pierścienia z tłokiem pieczętnym, pełniący ówcześnie także funkcje prawne (pieczęć właściciela). Pierwszy dzień obrad zakończył Piotr Cieciura rozważaniami na temat biżuterii etnicznej - genezy spinki góralskiej.
Dzień drugi rozpoczęliśmy od prezentacji mniej znanych wyrobów ze zbiorów Muzeum Okręgowego w Koninie (Małgorzata Szuman-Gorczyca), oraz wysokiej klasy nowożytnym klejnotom (lata 60-70. XVII w.), nieznanym szerszemu gronu badaczy, zdobiącym XVIII-wieczną monstrancję od oo. franciszkanów w Zamościu, obecnie w skarbcu Archikatedry w Lublinie. Danuta Szewczyk-Prokurat, która zaprezentowała ten zespół kilkudziesięciu precjozów, często podzielonych na segmenty, aby lepiej je zamontować, mogła dokonać szczegółowej analizy i badań porównawczych przede wszystkim ze względu na to, iż podczas konserwacji monstrancji wszystkie ozdoby zdemontowano. Szkoda, że rzadko zdarza nam się taki komfort badawczy. Gdyby możliwe były tego rodzaju badania w odniesieniu do bezcennego zespołu klejnotów z sukienek jasnogórskich obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej...
Kolejni Autorzy poświecili uwagę: historii kolekcji Czapskich, przekazanej na zamek wawelski (Dariusz Nowacki), mariażowi fotografii i biżuterii (Grażyna Stojak), biżuterii patriotycznej i pamiątkowej z okresu zarówno żałoby narodowej, jak i powstań, a także I wojny światowej (Izabela Prokopczuk-Runowska, Dorota Zahel). W referatach dotyczących ozdób dwudziestowiecznych poruszono wątki z dziejów Spółdzielni Orno, utworzonej w 1949 roku przez Romualda Rochackiego, zgodnie z dewizą sprząc artystę z rzemieślnikiem (Karolina Krzywicka); z dziejów poznańskiego warsztatu Szulców (Renata Sobczak-Jaskulska); z twórczości Jolanty Ołdachowskiej-Ryby (Irena Huml). Obrady zamknęło wystąpienie Sławomira Fijałkowskiego na temat ekstraspekcji jako nowej metody projektowania (nie tylko biżuterii), w którym Autor przedstawił rodzaj edukacyjnego programu, choć nie była to czysta teoria, a praktyka przełożona właśnie na język teorii. Cele tej metody Autor określił jako utylitarne. Projektowanie następuje przez "zbieranie impulsów zewnętrznych", z udziałem przypadku, który jest świadomie akceptowany. Ekstraspekcja - obserwacja świata zewnętrznego pozwalająca na nadawanie przedmiotom nowych kontekstów, prowadzi do projektowania bez założeń a priori.
Uczestnicy konferencji dyskutowali z Autorami i pomiędzy sobą, nie tylko podczas obrad, ale i w kuluarach. Wymieniano informacje, propozycje współpracy, konsultacji etc. - to m. in. po to spotykamy się co dwa lata w Gdańsku. W rozmowach powracał pomysł, sformułowany kilka lat temu przez piszącą te słowa, przygotowania znaczącej wystawy biżuterii nowożytnej w Polsce. Poznajemy cenne zabytki ze zbiorów nie tylko muzealnych, ale przede wszystkim te mniej znane - z zasobów kościelnych i zbiorów prywatnych, a stan wiedzy w ostatnich latach zmienił się znacznie na korzyść, i nadal zmienia - w dużej mierze dzięki systematycznemu organizowaniu "biżuteryjnych" sesji. Może kiedyś się uda i będziemy mogli Państwa zaprosić na tę niewątpliwą "ucztę dla oczu i ducha"?
Katarzyna Kluczwajd
Prezes OT SHS
Materiały z sesji zostaną wydane w roku 2008.
Tomy z sesji poprzednich do nabycia: www.shs.pl, www.shs.torun.pl - zachęcam do lektury.
|
<<< menu